|
Bu köşede sizlere ekonominin arka planındaki gelişmeleri ve pembe tabloların arkasındaki gerçekleri aktarmaya çalışıyorum. Geçtiğimiz günlerde PETKİM özelleştirmesinin iptaline ilişkin önemli bir haber medyada yer aldı, ancak pek fazla tartışılmadı.
Daha önce bu köşede ve diğer bazı gazete ve dergilerde özelleştirme ve özellikle de AKP Hükümetinin özelleştirme felsefesi üzerine birçok yazı yazdım ve bu yazılarda TÜPRAŞ, ERDEMİR ve TÜRK TELEKOM gibi önemli kuruluşlarımızın özelleştirmelerini ve arka plan pazarlıklarını ele aldım, ama PETKİM konusunu ayrıntılı olarak ele almamıştım.
Bu yazıda PETKİM özelleştirmesi sürecinde yaşananları ve gelinen noktayı değerlendireceğim. Önce PETKİM hakkında bazı bilgiler verip, sonra özelleştirme sürecini ve gelinen noktayı değerlendireceğim.
PETKİM Hakkında Bilgiler
PETKİM Petrokimya A.Ş. 03.04.1965 tarihinde TPAO'nun öncülüğünde kurulmuştur. PETKİM, Yarımca Kompleksinde 1970 yılında, önce 5 fabrikayı işletmeye açmış daha sonraları da diğer fabrikalar bunu takip etmiştir.
Aliağa Kompleksi projelendirildiği yıllardaki mevcut en ileri teknolojiler ve optimum kapasitelere sahip olarak kurulmuş ve 1985 yılında işletmeye alınmıştır.
PETKİM 28.5.1986 gün, 3291 sayılı kanunun 13. maddesindeki hükme istinaden 11.9.1987 gün ve 87/12184 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile özelleştirme kapsamına alınmıştır. Yarımca Kompleksi'nin TÜPRAŞ Türkiye Petrol Rafinerileri A.Ş.'ne satışı ise 2001 yılında gerçekleşmiştir.
PETKİM, 50'yi aşan petrokimyasal ürün yelpazesiyle bugün sanayimizin vazgeçilmez bir hammadde üreticisi durumundadır. Ürettiği hammaddelerden plastikler ve sentetik kauçuklar; inşaat, tarım, otomotiv, elektrik, elektronik, ambalaj sektörlerinin önemli girdileridir. Sentetik elyaflar ise tekstil sektöründe kullanılmaktadır. Ayrıca, ilaç, boya, deterjan, kozmetik gibi birçok sanayi için girdi üretilmektedir.
PETKİM Özelleştirmesinin Hikayesi
1987'de özelleştirme kapsamına alınan, ülkemizin tek petrokimya ürünleri üreticisi PETKİM (Petrokimya A.Ş.), 5 Temmuz günü yapılan açık artırmada, sermayesinin yüzde 51'i satılarak özelleştirildi.
1990'da PETKİM'in sermayesinin yüzde 8'i halka açıldı, 2001'de ise Yarımca'daki kuruluşları Türkiye Petrolleri A.Ş.'ye (TÜPRAŞ'a) satıldı. 2003'te sermayesinin yüzde 88.86'sı, 605 milyon dolara, Uzan ailesine satıldığı halde, ihale bedelinin zamanında ödenmemesi nedeniyle satış iptal edildi. 26 Ağustos 2003'te açılan ikinci blok satış ihalesi de, fazla istekli çıkmadığı için iptal edildi. 2004'te ikinci bir halka arz ile sermayesinin yüzde 34.5'i halka satıldı.
5 Temmuz 2007'deki son ihaleden önceki sermaye dağılımı şöyleydi: ÖİB yüzde 54.32; T.C. Emekli Sandığı yüzde 7, halka açık yüzde 38.68.
İhale soucunda İhale Komisyonu, ikinci en yüksek teklifi veren Socar-Turcas-Injaz Ortak Girişim Grubunun teklifini Rekabet Kuruluna sunma kararı aldı.
Özelleştirme İdaresi Başkanlığından (ÖİB) yapılan açıklamada, Petkim Petrokimya Holding A.Ş'nin (Petkim) sermayesindeki yüzde 51 oranındaki kamu hissesinin blok satışı için, 5 Temmuz 2007 tarihinde yapılan açık artırma sonucunda ihalede en yüksek teklifin 2 milyar 50 milyon ABD Doları ile TransCentralAsia Petrochemical Holding Ortak Girişim Grubunca verildiği hatırlatıldı. İkinci en yüksek teklifin ise 2 milyar 40 milyon ABD Doları ile Socar-Turcas-Injaz Ortak Girişim Grubu tarafından verildiğine dikkat çekildi. Açıklamada, ''İhale Komisyonu; ikinci en yüksek teklifi veren, Socar-Turcas-Injaz Ortak Girişim Grubu'nun teklifini Rekabet Kurulu onayına sunmak üzere karar almıştır'' denildi.
Böylece, ÖİB, PETKİM'e en yüksek teklifi veren ve aralarında Ermeni ortağın da bulunduğu grubu devre dışı bıraktı. PETKİM ihalesini 2 milyar 50 milyon dolar bedelle kazanan TransCentral-Asia konsorsiyumun ortakları tartışma konusu olmuştu. Konsorsiyum, Kazak Caspi Neft ve Group Euroasia ile Rus Troica Dialog firmalarından oluşuyordu. Grupta yer alan Troica firması Ermeni diasprosanın en büyük finans kaynağı olarak gösterilmişti. Firmanın hisselerinin yüzde 65'i de Ermeni lobisinin önde gelen isimlerinden birisi olan Ruben Vardanyan'a ait. Vardanyan, Ermenistan Sanayi ve Ticaret Odası Başkanı Gagik Vardanyan'ın yakın akrabası. Aynı zamanda sözde soykırımı tanıtmak, dünyaya duyurmak, Ermenistan'ı geliştirmek ve Ermeni davasının tüm dünyada daha güçlü bir şekilde savunabilmek için çalışan Armenian 2020 Organization'un yöneticisi.
Danıştay Satışı Durdurdu: Şimdi Ne olacak?
Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulu, 27 Aralık'ta verdiği kararla PETKİM'in yüzde 51'lik kamu payının satış yoluyla özelleştirilmesine, satışın blok satış yoluyla yapılmasına ilişkin Özelleştirme Yüksek Kurulu (ÖYK) Kararı ile Özelleştirme İdaresi Başkanlığı'nın (ÖİB) ihale oluru kararı ve ihale şartnamesinin yürütmesini kamu yararına aykırılık gerekçesiyle durdurdu.Böylece, PETKİM'in özelleştirilmesine ilişkin yürütmenin durdurulması talebi kabul edilmiş oldu. Karar 15'e karşı 14 oyla çıktı.
TÜRKİYE Petrol Kimya Lastik İşçileri Sendikası (Petrol-İş) Genel Başkanı Mustafa Öztaşkın, Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulu'nun verdiği PETKİM kararı nedeniyle devrin yapılamayacağını belirtirken, "Danıştay 13. Dairesi'nin esastan görüşeceği davalarda sonuç, İdari Dava Daireleriínin aldığı yürütmeyi durdurma kararı doğrultusunda olduğu takdirde PETKİM'in özelleştirme süreci iptal edilecektir" dedi. Danıştay 13. Dairesi'nin Petrol-İş'in açmış olduğu iki ayrı davada, taleplerini reddettiğini anımsatan Öztaşkın, itirazları üzerine alınan yeni karara işaret ederek, ÖİB'in itiraz hakkı bulunmadığını, iki davanın Danıştay 13. Dairesi'nde esastan görüşülmeye devam edileceğini anlattı. Kararın, PETKİM'in özelleştirilmesine dayanak oluşturan ÖİB ve ÖYK kararlarının hukuka aykırılığını ortaya koyduğunu vurgulayan Öztaşkın, şunları kaydetti: "Davaların Danıştay 13. Dairesi'nde esastan görüşülmesi sonuçlanana kadar PETKİM'in özelleştirilme süreci hukuken durmuştur. Dolayısıyla PETKİM'in, daha önce belirtildiği üzere 22 Şubat 2008'de Socar-Turcas-Injaz Ortak Girişim Grubu'na devredilmesi mümkün değildir. Danıştay 13. Dairesi'nin esastan görüşeceği davalarda sonuç, İdari Dava Daireleri'nin aldığı yürütmeyi durdurma kararı doğrultusunda olduğu takdirde PETKİM'in özelleştirme süreci iptal edilecektir. Petrol-İş, ülkemizin tek petrokimya tesisi olan PETKİM'in özelleştirilmesine karşı, bu satışın kamu yararına aykırı olduğunu savunarak verdiği mücadeleyi kararlılıkla sürdürecektir."
Sonuç olarak dava dosyası, esastan karara bağlanmak üzere dairesine gönderildi. Danıştay 13. Dairesi, Petkim'in yüzde 51 oranındaki kamu hissesinin, satış yöntemiyle özelleştirilmesine ilişkin nihai kararını verecek.
İptalde Önemli Olabilecek İki Önemli Tarih
Danışay'ın kararında etkili olabilecek iki önemli tarih söz konusu: 15 Ekim 2007 ve 16 Ekim 2007. Evet haklısınız, iki tarih arasında sadece bir gün var! Şimdi gelin ayrıntılara bir göz atalım.
Özelleştirme İdaresi, 16 Ekim tarihinde aldığı kararla bir gerekçe göstermeden ihaleyi 2. sıradaki Socar-Turcas- Injaz konsorsiyumuna vermişti. Ancak konsorsiyumda yeralan Turcas'ın 15 Ekim 2007'den itibaren 1 yıl süreyle kamu ihalelerine girmesinin yasak olduğu ortaya çıktı. Yasağın 15.10.2007 tarih ve 26671 sayılı Resmi Gazete'de yayımlandığı, ancak ÖİB tarafından gözardı edildiği ortaya çıktı. Özelleştirme Yüksek Kurulu ise Petkim ihalesine son onayı 22 Kasım 2007 tarihinde vermişti.
Acaba Turcas'ın ihalelere katılması niçin yasaklanmış? Petrol-İş'in açtığı davanın iddianamesinin 20. maddesinde Karayolları'nın Turcas'a neden ceza verdiği anlatan bilgi mevcut. Buna göre Karayolları Genel Müdürüğü, ‘Tarsus-Pozantı Ayr-Gaziantep Otoyolu'unda C Tipi Otoyol Hizmet Tesisi'nin Projelendirilmesi, Yapımı, Bakımı, İşletilmesi, İşletme Süresince Gayri Safi Hasıla Üzerinden İdareye Yıllık Pay Ödenmesi ve Görev Süresi Sonunda İdareye Bedelsiz ve Kullanılabilir Durumda Devredilmesi' işi ile ilgili idareye şirket tarafından sunulan "SSK Prim borcu bulunmadığı"nı belirtir yazının sahte olduğunun anlaşılması üzerine, ilgili firmaya "bir yıl süreyle bütün görevlendirme ve ihalelere katılmaktan yasaklama kararı verildiği belirtiliyor.
Özelleştirme İdaresi Başkanlığı'ndan yapılan açıklamada ise, ÖYK tarafından 2 milyar 40 milyon dolar bedelle Petkim'in satılmasına karar verilen Socar&Turcas-Injaz OGG'nin yapısı incelendiğinde, Ortak Girişim Grubu'nun Socar&Turcas Enerji A.Ş ve Injaz Projects Company Limited adlı şirketlerden oluştuğu, bu şirketlerin kamu ihalelerine katılmalarına engel durumlarının bulunmadığının tespit edildiği belirtilmişti.
Sonuç
PETKİM önemli bir kuruluştur. Özelleştirme sürecinde de yanlışlar yapılmıştır. Ancak, yukarda beirttiğim iki tarih ve gelinen noktada ne olacağı sorusu kafaları karıştırmaktadır! Bu durumda mahkeme ihale yasağını dikkate almadan satışın onaylanmasını esastan da iptal ederse ne olacak? Birinci olan şirkete, yani ermeni lobisini destekleyen ortağı lan şirkete mi verilecek?
Özelleştirmeden sorumlu bakan olan Sayın Kemal Unakıtan'ın ihale sonucuna ilişkin bir soru üzerine, "PETKİM'e onay vermememizi gerektirecek bir bulgu yok diyerek" TransCentral-Asia'ya satışın onaylanacağı mesajını verdiğini hatırlayınca, yine merakla beklemeye başladım. Acaba, sayın Unakıtan ve ÖİB Turca grubunun yasağını bile bile mi ihaleyi onlara verdi? Yani böylece "bakın biz ermeni ortağı olan şirkete vermemiştik, ama şimdi mecbur kaldık" mı diyecekler? Yoksa zaten ihalenin iptal edilmesini istiyorlardı? Hadi iyiniyetli olmaya çalışalım diyeceğim, ama daha önceki özelleştirme ihalelerinde kapalı kapılar ardında yaşananlar aklıma gelince diyemiyorum. Belki de sadece yasağı göz ardı etmişler, dikat etmemişlerdir.
Bakalım makeme kararı açıklandıktan sonra Sayın Unakıtan ve ÖİB'nin avrını göreceğiz!
|
